Kapadokya

Kapadokya bölgesi, doğa ve tarihin dünyada en güzel bütünleştiği yerdir. Coğrafik olaylar Peribacaları'nı oluştururken, tarihi süreçte, insanlar da, bu peribacalarının içlerine ev, kilise oymuş, bunları fresklerle süsleyerek, binlerce yıllık yaşlı medeniyetlerin izlerini günümüze taşımıştır.

Roma İmparatoru Augustus zamanında Antik Dönem yazarlarından Strabon 17 kitaplık 'Geographika' adlı kitabında (Anadolu XII,XIII,XIV) Kapadokya Bölgesi'nin sınırlarını güneyde Toros Dağları, batıda Aksaray, doğuda Malatya ve kuzeyde Doğu Karadeniz kıyılarına kadar uzanan geniş bir bölge olarak belirtir.

Bu günkü Kapadokya Bölgesi Nevşehir,Aksaray, Niğde, Kayseri ve Kırşehir illerinin kapladığı alandır. Daha dar bir alan olan kayalık Kapadokya Bölgesi ise Uçhisar, Ürgüp, Avanos, Göreme, Derinkuyu, Kaymaklı, Ihlara ve çevresinden ibarettir.

Kayalara oyulmuş geleneksek Kapadokya evleri ve güvercinlikler yörenin özgünlüğünü dile getirirler. Bu evler 19. yüzyılda yamaçlara ya kayaların yada kesme taştan inşa edilmişlerdir.

Bölgenin tek mimarı malzemesi olan taş yörenin volkanik yapısından dolayı ocaktan çıktıktan sonra yumuşak olduğundan çok rahat işlenebilmekte ancak hava ile temas ettikten sonra sertleşerek çok dayanaklı bir yapı malzemesine dönüşmektedir.Kullanılan malzemenin bol olması ve kolay işlenebilmesinden dolayı yöreye has olan taş işçiliği gelişerek mimari bir gelenek halini almıştır. Gerek avlu gerekse ev kapılarının malzemesi ahşaptır.

Kemerli olarak yapılmış kapıların üst kısmı stilize sarmaşık veya rozet motifleriyle süslenmiştir.Yöredeki güvercinlikler 19. yüzyılın sonları, 18. yüzyılda yapılmış küçük yapılardır. İslam resim sanatını göstermek açısından önemli olan güvercinliklerin bir kısmı manastır veya kilise olarak inşa edilmişlerdir. Güvercinliklerin yüzeyi yöresel sanatçılar tarafından zengin bir bezemeler, kitabeler ile süslenmişlerdir.

ÜRGÜP
Nevşehir'in 20 km doğusunda olan Ürgüp Kapadokya Bölgesinin en önemli merkezlerindendir. Göreme'de olduğu gibi tarihsel süreç içerisinde çok sayıda isme sahip olmuştur. Bizans Döneminde Osiana (Assiana), Hagios Prokopios; Selçuklular Dönemi'nde Başhisar; Osmanlılar zamanında Burgut kalesi; Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren de Ürgüp adıyla anılmıştır.

ÜRGÜP Gezilecek Yerler

Pembe Vadi : Urgup-Avanos yolunun tam ortasinda yer alan vadide peribacalarinin en tipik örnekleri gorulebilir. Doğal oluşumlarm cok yoğun bir biçimde yer aldığı bu bölgede, doğanın kayaları deve, tavşan gibi birçok şekilde oluşturduğu gözlenir.

Kızılçukur : Her zaman önemli bir üzüm ve şarap üretim merkezi olan bu bölgede, peribacalari içine yapilmis, üzüm resimleri ile bezenmiş bir kilise bulunmaktadır. Değişik renklerde pek çok peribacasının yer aldığı bu vadi ayni zamanda günbatımında oldukça ilginç seyir noktası durumundadır.

Mustafapaşa : 1924 yilinda yapilan nufus değişimine (Mübadele) kadar Ortodoks Hıristiyanların barındığı Mustafapaşa, tipik bir müze - kent görünümündedir. 19. yüzyil kiliselerinin örneklerinden Aziz George, Aziz Vasilios ve Aziz Stefanos Kiliseleri ziyarete açıktır. Ayrica bu ilginç kasabada Hiristiyan ve Selçuk yapı işçiliğinin özgün örneklerini görmek mümkündür.

Sarıhan : 1217 yilinda Selcuklu Sultani Alaattin Keykubat tarafindan Aksaray-Ürgüp-Kayseri yolu uzerine yaptırılmıştır. Bu kervansaray önemli bir konaklama ve barınma merkezi olarak tarihte yerini almıştır. Selcuklu-Türk mimarisinin en önemli eserlerinden birisidir. Daha sonra asvalt yolu yapilmis ve iyi bir restorasyona tabi tutulmustur. Sarı taşların hakim olduğu yapının adı bu taşların renginden gelmektedir.

Halacdere : Yumucak tufler icine kazilmis ve 10-12. ve bir kismi ise 13. asira tarihlenmektedir. Bir kismi asinmis ve yikilmis bulunan buyuk bazilike tipi kiliseler mevcut olup bir zamanlar hiristiyanlarca hastane olarak kullanildigi sanilmaktadir. Ortahisar'daki baska kiliseler Aziz Peter ve Aziz Paul Kiliseleri ile Meskendir Deresindeki kiliselerdir.

Fıratkan : Göreme Açıkhava Müzesi yolu üzerindeki Fıratkan, küçük bir kiliseler gurubudur. Bir yatakhanesi, yemekhanesi, muttagi ve depolari mevcut olup iki katli olarak insa edilmisir. Iki kat birbirine tuneller ile baglanmis olup cok ilginc bir yapi tarzi vardir.

Ortahisar : Kasabanin merkezi Urgup-Nevsehir yoluna 1 Km. mesafededir. Merkezde bulunan 50 m. yuksekligindeki tarihi kaya-kale ana yoldan da gorulebilmektedir. Eski bir barinma mekani olan Ortahisar Kalesi uzerine cikilabilmekte olup, burasi ilginc bir seyir ve resim cekme noktasidir. Ortahisar bolgesi zengin bir manastir yasaminin orneklerini barindirmaktadir. Harim Kilisesi, Sanca Kilise ve Cambazli Kilise bu beldenin baslica gorulmeye deger eserleridir. Ortahisar, cok canli bir kultur ve ticaret merkezidir. Cukurova'nin urunu olan limon, bu bolgedeki volkanik kayalar icine oyularak yapilmig olan tabii soguk hava depolarinda muhafaza edilir ve buradan tum Turkiye'ye dagitilir. Bolgede turizme ilk acilan kasaba olan Ortahisar'm halki konukseverligi ile unludur.

Aziz Theodore (Tağar)Kilisesi:Ürgüp-Kayseri yolundan 8.5 km sonra sağa dönülüp 8 km daha gidildiğinde Ürgüp ilçesinin Yeşilöz köyüne ulaşılır. Buradaki Aziz Theodore adına yapılmış olan Tağar Kilisesi 'T' planlı, merkezi kubbelidir. Üst katta bulunan galeriye bir merdiven sayesinde çıkılmaktadır. Bu nedenle Kapadokya kiliseleri içinde tek örnektir. Genelde resimleri iyi korunmuş olan kiliseyi üç sanatçı kendi stillerine göre farklı zamanlarda süslemiştir.

Sahneler : Deesis, müjde, doğum, peygamberlerin görünümü, havarilerin görünümü, İsa çarmıhta, melekler Gabriel ve Michael, madalyonlar içinde aziz tasvirleri.

Pancarlık Kilisesi:Ortahisar kasabasının güneyinde, Ürgüp-Mustafapaşa yolunun sağındaki Pancarlık vadisinde yeralan Kilise XI. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir. Düz tavanlı, tek nefli ve tek apsislidir. Kilisedeki duvar resimleri daha çok yeşil zeminlidir ve oldukça iyi korunmuştur.

Sahneler : Peygamberlerin görünümü, müjde, ziyaret, bakireliğin ispatı, Beytüllahim'e yolculuk, doğum, üç müneccimin tapınması, Joseph'in ikinci rüyası, Mısır'a kaçış, masum çocukların katliamı, İsa'nın mabete takdimi, Elizabeth'in takip edilişi, Vaftizci Yahya'nın görevlendirilmesi, vaftiz, İsa'nın denenmesi, Kana düğünü, şarap mucizesi, balık ve ekmeklerin çoğaltılması, havarilerin tanrı yolunda görevlendirilmesi, şeytan çarpmış adamın iyileştirilmesi, cüzzamlı adamın iyileştirilmesi, sakat kadının iyileştirilmesi, Jairus'un kızının iyileştirilmesi, balıkların çoğaltılması mucizesi, İsa ve Samarralı kadın, başkalaşım, İsa Golgota yolunda, İsa çarmıhta, İsa'nın cehenneme inişi, İsa'nın göğe yükselmesi, melek Gabriel ve Michael ve madalyonlar içinde aziz tasvirleri.

Ala Kilise ve Kepez Kiliseleri : Pancarlik yolu uzerinde minik koloniler seklinde yapilmis, basit kirmizi bezemeler yaninda ilginc yazi ve duvar resimlerini de iceren bolgenin onemli kiliseleridir.

Balkan Kiliseleri : Ortahisar'dan 2 km. mesafede olan kilise kolonileridir. Ikolonazma devrine tarihlenir Daha sonraki devirlere ait olan bir kucuk sapel ise fresklerle suslenmistir.

Taşkınpaşa Cami: Ürgüp'ün 20 km güneyindeki Damsa köyü merkezinde yer alan Taşkınpaşa Camii, Karamanlılar Dönemi'ne aittir. Halen Ankara Etnoğrafya Müzesi'nde sergilenen cevizden kakma tekniğinde yapılmış mihrabı, bugüne kadar kalan tek ahşap örnek olması nedeniyle önemlidir. Taşkınpaşa Camisinin hemen karşısında Hızır Reis'e ait Taşkınpaşa Türbesi yeralır. Aynı döneme tarihlenen türbeye iki taraflı, basamaktan oluşan merdivenle çıkılmaktadır. Taşkınpaşa Camisinin yakınında bir de aynı adla anılan medrese bulunmaktadır.

Kadı Kalesi : Gecmis zamanlarda kadinlar ve çocuklarin tehlike aninda sigindiklari bir kaya kale idi. Gerektiginde kacabilmek icin, tepenin altindaki Damsa Cayi'na acilan bir tuneli vardi. Buyuk bolumu 1954 yilinda erozyona ugrayarak yikildi. Zamanimizda saglam kalan bolumleri gezip gormeye aciktir.

Temenni (Anıt Mezar ) : 1288 yilinda Vecihi Pasa tarafindan Kilicarslan (Nukrettin) icin yaptirilmis olan bir anit mezardir. Kadi Kalesinin tam tepesinde yer alan Temenni Anit Mezari'nin en ilginc ozelligi 700 metre uzunlugundaki tunelidir. Ziyaretciler bu tunelin Seyirlik Noktasi'na cikan uzun bir koridorunu gezebilmektedirler. Temenni Anit Mezari sonralari Anadolu'nun en eski kutuphanelerinden birisi olarak kullanilmistir.

Altıkapı : XII. veya XIII. yuzyil Selcuk doneminin komutanlarindan birinin esi ve cocuklari anisina insa edilmis bir anit mezardir.

Damsa Barajı : Urgup'e 17 km uzaklıkta, Domsa Cayi uzerindeki sulama amaçli, Domsa Baraji gölü kıyısı önemli bir mesire yeri durumundadır. Çam ağaçları ile dolu göl kıyısı sıcak yaz günlerinde ve hafta sonlarında piknik yeri olarak her zaman hizmet vermekte olup piknik masa ve oturaklari ile hazir ocaklari vardir. Ayrica, Mustafapasa, Cemil, Taskinpasa, Sahinefendi, Soganli guzergahindaki gezi ve turlarda aranan bir soluklanma noktasidir.


GÖREME
Masalsı bacaların arasına gizlenmiş olan Göreme Kapadokyanın kalbidir. Bölgedeki ilk dönem yerleşim Hristiyanlıktan Roma dönemine kadar uzanır. Göremedeki Ortahane, Durmus Kadir, Yusuf Koc and Bezirhane kiliseleri Uzundere, Bagildere ve Zemi Vadisine kadar kayalardan oyulmuş evler ve bacalar tarihin mistik yanını günümüze taşır.

GÖREME Gezilecek Yerler

Göreme Milli Parkı

Göreme Kiliseleri: Tokalı Kilise, Rahibeler ve Rahipler Manastırı, Aziz Basil Şapeli, Elmalı Kilise, Azize Barbara Şapeli, Yılanlı (Aziz Onuphrius) Kilise, Karanlık Kilise, Çarıklı Kilise, El Nazar Kilisesi, Saklı Kilise, Meryem Ana (Kılıçlar Kuşluk) Kilisesi, Aziz Eustathios Kilisesi, Durmuş Kadir Kilisesi Göreme Milli Parkı içindedir.

Kılıçlar Vadisi: Göreme Vadisi ile Aktepe arasında tüf kayalardan oluşan vadilere Büyük Küçük Kılıçlar denilmektedir. İçinde su yolu geçen peribacaları, tüneller, ilginç biçimli kayalıkları ile etkileyici bir görünümü olan vadide Kılıçlar Kilisesi bulunmaktadır

AVANOS
Nevşehir'in 18 km kuzeyinde olan Avanos'un antik dönemdeki adı Venessa'dır. Çok sayıda çanak çömlek atölyesi bulunan ilçede seramik yapım geleneği Hititlerden beri süregelmektedir. Kızılırmak'ın getirdiği kırmızı toprak ve milden elde edilen seramik çamuru, Avanoslu seramik sanatçılarının elinde şekil almaktadır.

Çömlekçilik:Avanos'ta da Hititler'den beri çarkla çanak-çömlek yapıldığı bilinmektedir.Bu el sanatı kavimden kavime,babadan oğula geçerek günümüze kadar gelmiştir. Avanos'un dağlarından ve Kızılırmak'ın eski yataklarından yumuşak ve yağlı kil topraklar elenir ve iyice yoğurularak çamur haline getirilir.Çark adı verilen ve ayakla döndürülen tezgah üzerindeki çamurun maharetle şekillendirilmesiyle istenilen çanak yapılmış olur.İşlik denilen atölyelerde üretilen çanaklar önce güneşte,daha sonra da gölgede kurutulduktan sonra,saman ve talaşla yakılan fırınlarda 800 dereceden başlayıp 1200 derece sıcaklık arasında özenle pişirilir.

Yörede yemek kapları,su testileri,kışlık yiyecek saklamak için çömlekler ve küpler,su kükleri tanınan çanak ürünleridir. Avanos,günümüzde ''Kapadokya'nın El Sanatları ve Alış-veriş Merkezi'' olarak tanınmaktadır.

AVANOS Gezilecek Yerler

Zelve: Avanos'a 5 km, Paşabağlarına 1 km uzaklıktaki Zelve, Aktepe'nin dik ve kuzey yamaçlarında kurulmuştur. Üç vadiden olaşan Zelve Ören Yeri, peribacalarının en yoğun olduğu yerdir. Vadideki peribacaları sivri uçlu ve geniş gövdelidir.

Zelve, özellikle IX. ve XIII. yüzyılda hıristiyanların önemli yerleşim ve dini merkezlerinden biri olmuş; aynı zamanda rahiplere ilk dini seminerler de bu yörede verilmiştir.

Çavuşin (Nicephorus Phocas) Kilisesi: Göreme-Avanos yolu kenarında, Göreme'ye 2.5 km uzaklıktadır. Oldukça yüksek tek nefli, beşik tonozlu, üç apsisli olan kilisenin narteksi yıkılmıştır. 964/965 yıllarına tarihlenmektedir.

Güllüdere (Aziz Agathangelus) Kilisesi: Çavuşin köyüne yaklaşık 2 km uzaklıktaki Güllüdere vadisinin en soldaki kolunda yer alır. Vadinin hemen başlangıcında, solda dik bir yamaç üzerine yapılmıştır.Nef, dikdörtgen planlı, düz tavanlı ve geniş tek apsislidir. VI.-VII. yüzyıla tarihlenen mimariye IX.-X. yüzyılda apsis ilave edilmiştir. Apsisteki iki ya da üç fresk seviyesi apsisin devamlı olarak boyandığını gösterir. Madalyon içinde tahtta oturan İsa'nın sağında ve solunda yer alan İncil yazarlarının sembolleri simetrik olarak resmedilmiştir. Düz tavan, kabartma olarak yapılmış, ortada daire içinde haç, kenarlarda ise palmiye motiflerinin arasında çelenk motifleriyle dekore edilmiştir. Bu şekilde haçı esas alan dekorasyonlar daha çok İkonoklastik Döneme aittir. Kapadokya'da yaşayan halkın haça karşı özel sevgisinden dolayı İkonoklastik Dönem sonrasında da sevilerek yapılan bir motiftir. Çünkü haç Kudüs'teki "Kutsal Haç"ı temsil etmekteydi.

Özkonak Yeraltı Şehri: Avanos'un 14 km uzağında yer alan yeraltı şehri, İdiş dağının kuzey yamaçlarına volkanik granit bünyeli tüf tabakalarının oldukça yoğun olduğu yere yapılmıştır. Geniş alanlara yayılmış olan galeriler birbirlerine tünellerle bağlanmıştır.

Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehirlerinden farklı olarak katlar arası haberleşmeyi sağlayacak çok dar ve uzun delikler bulunmaktadır. Düzgün oyulmuş odaların girişleri kapatıldığında havalandırma da bu dar (5cm) ve uzun deliklerle sağlanmıştır. Yine diğer yeraltı şehirlerinden farklı olarak sürgü taşından sonra, tünel üzerine (düşmana kızgın yağ dökmek maksadıyla) delikler oyulmuştur.

Özkonak yeraltı şehrinde Kaymaklı ve Derinkuyu yeraltı şehrinde olduğu gibi hava bacası, su kuyusu, şırahane ve sürgü taşları bulunmaktadır.

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı